Palen Koning Willem II

Deze paal met de cijfers 4/5 is een paal die de bezittingen van Koning Willem II aangaf en staat aan de Scheveningse weg. Het is de eerste paal van een serie die ons tot bij het gemeentehuis van Katwijk brengt. Er zullen wel palen geweest zijn met de nummers 1, 2 en 3, maar die zijn verloren gegaan.

Aan de Koninginnegracht tegenover Nr. 143 staat de volgende paal uit deze: 5/6. De verwijzing naar Koning Willem II uit de titel komt van T. Brouwer, uit zijn boekje Grenspalen in Nederland. Verder bronnen onderzoek is noodzakelijk.
6/7 Een heel stuk verderop, in het Dunea waterwingebied staat dan weer de volgende paal.
Er is nog een paal in het duingebied van Meyendel, die curieuzer wijze, exact dezelfde nummering heeft, weer 6/7. Wel is de paal van een andere makelij dan de vorige, voor wat betreft de kop van de paal: rond afgewerkt, in plaats van vlak (voor een koptegel).
Dit is de 8 in de volgende paal. Aan de andere kant de 7, in een cartouche. Ook weer een paal met een afgeronde kop. 
De paal lijkt erg kort in vergelijking met de andere palen uit deze serie. Maar hoogstwaarschijnlijk is hij even lang en zien we allen het topje. De overige meters zitten onder het zand verborgen.
Dan 8/9. Die staat in Katwijk, naast het pompstation van Dunea.
En de laatste paal, gemerkt met 9 en 10 staat bij het gemeentehuis van Katwijk. De 10 is van een afwijkende vorm, vergeleken met alle andere cijfers. Lijkt door een professionele steenhouwer te zijn gedaan.

P en D palen

Deze paal is onlangs (2011) opgegraven bij de zeewerings-reconstructie in Scheveningen. De paal is aan een zijde gegraveerd met een P. Het is mij niet bekend wat de betekenis is van de paal. Wat verder naar het noorden staan op het eerste duin een aantal kleine paaltjes, met aan een zijne ook een P en aan de andere kant een D. Misschien dezelfde achtergrond? Als iemand het weet, graag een berichtje. De paal staat nu in de tuin van het museum "Beelden aan Zee", gevestigd in het paviljoen "Prinses von Wied".

Langs het fietspad, van Kijkduin naar Monster, staat dit paaltje met een D aan de landzijde ingebeiteld.
Dit paaltje met DI5 erin staat in de bosjes van Pex. Achtergrond van het paaltje moet ik nog achterhalen.
D20: Er is nog een tweede paal uit deze serie aan het Kwartelpad.

's-Gravenhage Wassenaar

'sG9-W
In het duingebied tussen den Haag en Wassenaar loopt de grens van deze gemeenten. Enkele grenspalen zijn overgebleven. Aan één kant staat sG en een volgnummer en aan de andere kant de W van Wassenaar of van Waalsdorp, dat moet ik nog uitzoeken. Het gebied is het waterwingebied van Dunea en niet toegankelijk.
'sG10-W
Deze paal is door verstuiving uit het zand gekomen en omgevallen. Op 23 januari 2015 is deze paal weer terug op het duin gezet en officieel onthuld door wethouders uit den Haag en Wassenaar.

De achterste paal is 'sG11-W. De voorste is de RD6 tussenpaal.
'sG12-W staat weer mooi bovenop het duin.

'sG20-W
De laatste paal uit deze serie ligt in de berm van de Landscheidingsweg, aan de kant van de rugbyvelden. Het onderstuk ligt een paar meter verder. Het is sterk aan te bevelen deze paal te restaureren en te herplaatsen op een geschikte plek op de grens.

Den Haag - Wateringseveld

Enkele jaren geleden zijn een viertal zogenaamde Limes palen opgegegraven. Deze stonden in de Romeinse tijd als mijlpaal langs de weg. Het informatiebord dat bij de palen opgesteld staat, geeft de achtergronden. Drie palen staan rechtop, de vierde ligt in het plaveisel, op de foto tussen de eerste en tweede staande paal van links. De originelen staan in het Museon.

Den Haag -Domein en Stad

Scheveningen, aan de voet van de vuurtoren. Aan deze kant staat "STAD", aan de andere kant is "DOMEIN" ingegraveerd. De teksten verwijzen naar de grens tussen de bezittingen van de Nederlandse staat (Domein) en den Haag.
Deze paal die ook STAD/DOMEIN aangeeft staat in de tuin van het Catshuis. Het hek rond het terrein is hoog en fijnmazig, vandaar dat de foto niet optimaal is.

Den Haag - Loosduinen

Aan de voet van de molen de Korenaer staan deze 3 palen bij elkaar, die dus niet meer op de originele plaats staan, maar gelukkig wel bewaard zijn gebleven.De inscripties op de palen zijn: de Loosduinse L.en de Haagse 'sG.

Van Hoek van Holland naar Noordwijk - Privatieve Jagt van den Koning

De Zuid-Hollandse duinen waren vroeger het jachtgebied van de Oranjes. Enkele van de grenspalen zijn nog over. De zuidelijkste vinden we in Hoek van Holland, in het park tegenover de Kerkhoflaan.
De tweede paal staat net op het grondgebied van den Haag, enkele meters van het fietspad. Struikgewas van duindoorn onttrekt de paal al bijna aan het gezicht.

Aan de Kerkhoflaan tegenover No. 2
Inscriptie: PRIVATIEVE JAGT VAN DEN KONING. De N van "DEN" is niet meer goed te lezen omdat er een scherf van de paal af is.
Inscriptie: DOMEIN
In het Westduinpark. Bij de herinrichting van het park is de paal beschadigd, maar na de restauratie weer terug geplaatst. De foto hiernaast is nog van de oude situatie.
In de Dunea waterwinduinen. De kop is gescheurd, maar gelukkig zijn de scheuren gerepareerd.

De tweede paal in dit duingebied ten zuiden van de Wassenaarse slag. Gefotografeerd met behulp van de gegevens van Pieter Jansen van Dunea, waarvoor dank!
De volgende paal staat in Wassenaar, aan de Wassenaarse slag. Deze paal is later op deze plaats neergezet, toe de villa is gebouwd. Het koninklijk huis gebruikte deze villa als uitvalsbasis voor de jacht. De paal is oorspronkelijk van Roozenburg afkomstig. [Bron: Jan Dros].
Deze paal is kapotgeschoten in de oorlog. Aan één zijde zijn nog de resten te lezen van de letters D en O van Domein.
De volgende paal vinden we bij Wassenaarseweg 136. Nog een geheel gave paal. 



De laatste twee palen staan bij het gebouw van de schutterij van Noordwijk aan de Offemweg. Dit is niet de originele plaats: ze komen uit het gebied waar Estec is gevestigd.

Rijnland Delfland

RD I
Vanaf het Noordzeestrand tussen Wassenaar en Scheveningen stonden tot bij Zoetermeer zes grenspalen, met daarop de namen van Delfland en Rijnland en in Romeinse cijfers de volgnummers. De eerste paal (uit 1860) staat bij het Noorderstrand bij Scheveningen op het eerste duin. Op de tussenliggende afstanden waren 24 kleinere tussenpalen te vinden met de beginletters van beide waterschappen en een volgnummer.
RD 1. Tussenpaal 1: op het tweede duin. Dateert van 1958.
RD 2 Dit is de tweede tussenpaal, aan het fietspad naar Meyendel, vanaf de watertoren. Een moderne paal van beton gemaakt, de vorige en ook de volgende (tot en met 8) zijn natuursteen. De betonnen palen dateren uit de periode 1980-1993.
RD 3 (1958) staat in een houtwal langs een zg. sprank, waar de waterwinning plaatsvindt; 's zomers wellicht moeilijk te vinden. Deze sprank is de Hoofdader Duinwaterleiding van waterleiding bedrijf Dunea, de beheerder van dit duingebied.
Met afstand de meest ontoegankelijke paal is RD 4. Hij staat op een schiereilandje. Om er te komen moet je je vele meters door dichte begroeiing worstelen.
 
RD4A is ook uit 1958.
RD5 Diverse palen hebben een verschillend model, afhankelijk van het jaartal van plaatsing. Aan de achterkant staat enkel een R, geen volgnummer.

Deze 5e paal heeft een vrij ruwe afwerking van de natuursteen en een klein formaat belettering.

RD6 Dan nummer 6 die in het water staat, naast de grenspaal van den Haag Wassenaar. De inscriptie in deze paal is wat anders als in de vorige en zullen we nog een keer tegenkomen bij paal 12. Er is een grote letter gebruikt voor de R en de D, maar juist een klein formaat cijfer gebruikt, dat bovendien maar aan één kant staat. Jaartal niet bekend.
Deze zeldzame foto is gemaakt door Pieter Jansen van Dunea, enkele jaren geleden toen de waterstand tijdelijk lager was. Zeldzaam omdat de waterstand slechts eens per 30 jaar ongeveer wordt verlaagd tot dit niveau. De inscripties zijn nu goed te zien.
RD7, 1958 net als de volgende paal.
RD8
RD9 staat achter het hek van een defensie terrein, met de zoomlens redelijk gemakkelijk nog in beeld te brengen. Net als 10 uit beton en in de 80er jaren van de vorige eeuw geplaatst.

RD10, voor het terrein van TNO. De letters in het beton gegoten zijn RL en DL

RD11 op de hoek van jet parkeerterrein van TNO. Mocht je deze paal willen bezoeken, dien dan een verzoek in 3-voud in bij TNO en hoop op toestemming. Het terrein is zwaar bewaakt vanwege de defensie taken van deze afdeling van TNO en fotograferen is streng verboden. Paal uit 1965.
Hierna zou hoofdpaal RDII moeten komen, maar die is vooralsnog zoek. Verdwenen tijdens de aanleg van de Noordelijke Randweg van den Haag.

RD11a, aan de Zijdeweg in Wassenaar.De paal staat achter een hekwerk en is van hetzelfde model als paal 11.
RD III De landscheiding tussen Delfland en Rijnland, is in de dertiende eeuw door Graaf Floris V ingesteld, een grens én tegelijkertijd waterkering. Deze waterkering was nodig vanwege het hogere waterpeil in het gebied van Rijnland. De landscheiding werd toen al gemarkeerd door grenspalen. Deze waren oorspronkelijk van hout,  in 1860 vervangen door een uitvoering in steen, vanwege de lagere onderhoudskosten.
Deze paal staat aan de kruising van de Zijdeweg met de Rijksstraatweg in Wassenaar.


RD12 van de tussenpalen is duidelijk van een vroegere datum: uitgevoerd in hardsteen en met mooie inscripties. Hij is onlangs neergezet, bij de aanleg van de Haagse Randweg Noord. Ook hier slechts éénmaal het volgnummer.
De nieuwe grenspaal 13 is ontworpen door de kunstenares Natalie Lorenz. De tekst op de stenen voet luidt: "Hier ligt de Landscheiding Rijnland - Delfland, een eeuwenoude dijk als grens tussen de Hoogheemraadschappen van Delfland en Rijnland." En het nummer 13 staat er twee maal op.
De wapenschildjes zijn die van Delfland, Voorburg en Rijnland.


RD14

RD15

RD16

RD17

RD18

RD19. Staat in de tuin van een hovenier verborgen in de begroeiing.

RDIV is in 2005 in samenwerking tussen Delfland, Rijnland en gemeente Leidschendam-Voorburg geheel opgekalefaterd . Hij staat op korte afstand van de oorspronkelijke plaats, vlak bij de kruising van de J.S. Bachlaan met de Koningin Julianaweg in Leidschendam.



RD 20 staat op de kruising Sint Willibrordusstraat en Sint Raphaelstraat. Niet ver van de bovenstaande paal en bovendien nog op de echte grens.
RD21. 30 m verder, richting de Verzetsheldenstraat.
RD 22 weer 20 m verder op de hoek met de Hannie Schaftstraat. Hier weer een R en een D, met het volgnummer nu op de zijkant, die variatie hadden we nog niet.
RD23, is lange tijd in opslag geweest, maar met de plaatsing van de nieuwe paal 13 is deze ook weer van de werf gehaald en mooi opgesteld aan de Bachlaan. Mei 2013.
RD24 Op de kruising bij Voorburgseweg 1 in Leidschendam het laatste tussenpaaltje, met aan de ene kant RL 24 en aan de andere kant D 24. Bij het maken van deze fotoserie heb ik veel hulp gehad van Joost Veer, die alle wetenswaardigheden van deze palen kent.
RD VI is voorzien van de namen van Rijnland, Schieland en Delfland, werd in de afgelopen jaren steeds verplaatst vanwege grenswijzigingen. Deze staat in Zoetermeer in de wijk Rokkeveen, het nieuwste drielandenpunt na de laatste grenswijziging. Deze paal stond oorspronkelijk op de Reguliersdam, destijds het drielandenpunt, waar de watergeuzen in 1574 de dijk doorstaken om Leiden te ontzetten. Nu ligt op de plaats van het oudste drielandenpunt het winkelcentrum Rokkeveen. Daar was echter geen plaats voor de drie meter lange paal, vandaar de plaatsing in het wijkplantsoen van Rokkeveen, nabij de Reginagang.

Abonneren op: Posts (Atom)